سروده های زنان شاعر اندلس

این رسالة شامل بخش­های زیر است:

- بخش اول شامل شرایط جغرافیایی و تاریخی این سرزمین است.

- بخش دوم شامل شعر اندلسی، ویژگی­ها وتفاوت­های آن با شعر شرقی، فنون شعری از قبیل (وصف، غزل، فخر، مجون، حکمت، موشح و زجل و...) است.

- بخش سوم به پنج گفتار اختصاص دارد. در این بخش سعی شد تا جایگاه اجتماعی و فرهنگی زن در اندلس، زن و علوم گوناگون، نقش زن در ادبیات اندلس، زن و هنر و نقش زنان اندلس در سیاست رامعرفی کنم.

-بخش چهارم که مهمترین بخش این تحقیق را دربر می­گیرد به «بررسی سروده­های زنان شاعر اندلس» اختصاص دارد. در این بخش سعی کردم تعداد سی تن از زنان شاعر را که آزاد و یا کنیز بوده­اند معرفی ­کنم و این شاعران را برحسب قرونی که در آن می­زیسته­اند، دسته­بندی نمایم.

در بخش نتیجه ­گیری هم به اغراض مختلف شعری از قبیل غزل، مدح، رثا، هجا، فخر، موشح و ... پرداختم.

از مجموعه شعر زنان اندلس به دست می­آید که بیشتر اشعارشان در زمینه غزل بوده است، که گاهی این غزل­ها عفیف و گاهی غیرعفیف بوده­اند.

برخی از آن نیز در سرودن مدح به شهرت رسیده­اند. چنانکه می­بینیم تعدادی از این زنان مدح رابه منظور تکسب، و برخی دیگر برای مدح و ستایش امرا و خلفا، و برخی دیگر از این شاعران که کنیز بوده­اند برای آزاد شدن سروده­اند. زنان شاعر اندلس در میدان هجا نیز کمتر از مردان نبوده­اند و هجای گزنده و زشت­تری نسبت به مردان سروده­اند. رثاء، که نوعی نوحه سرایی و گریه­و زاری است یکی دیگر از موضوعات شعری است که زنان اندلس به آن پرداخته، و در آن عواطف و احساسات زنان اندلسی را به تصویر کشیده­اند. برخی از این زنان شاعر به اصل ونسب، زیبایی وخوش خطی خود افتخار کرده و اشعاری در زمینه فخر سروده­اند. آنان در سرودن موشح نیز چون مردان به رقابت پرداخته­اند واشعاری در این خصوص سروده­اند.

لازم به ذکر است که برخی از زنان شاعر اندلس در عرصه شاعری گوی سبقت رااز مردان ربوده­اند و در بسیاری از فنون شعری به مقام و درجات والایی رسیده­اند که دلالت بر طبع و ذوق فراوان شعری این شاعران دارد.

فهرست مطالب

مقدمه

بخش اول :

موقعیت جغرافیایی و تاریخی سرزمین اندلس

1-1 واژه‌ی اندلس ............................ 5-4

2-1 جغرافیای اندلس ........................... 5

3-1 نگرشی كوتاه به تاریخ اندلس ............. 8-7

4-1 فتح اندلس به دست مسلمین .................. 8

بخش دوم

1-2 شعراندلس ................................ 12

2-2 مراحل شعر اندلس ......................... 13

3-2 ویژگی‌های شعر اندلسی...................... 17

4-2 مضامین شعری در اندلس .................... 20

5-2 موشح و زجل .............................. 26

6-2 زجل در ادب اندلسی........................ 29

بخش سوم

1-3 جایگاه اجتماعی و فرهنگی زن در اندلس ..... 31

2-3 زن و علوم گوناگون ....................... 32

3-3 نقش زنان در ادبیات اندلس ................ 38

4-3 زن و هنر ................................ 41

5-3 نقش زنان اندلس در سیاست ................. 45

بخش چهارم :

مشهورترین زنان شاعر اندلس

1-4 شاعر قرن دوم

حسانه التمیمیه .............................. 49

2-4 شاعران قرن‌های سوم و چهارم ............... 55

قمر ......................................... 56

عائشه بنت احمد القرطبیه ..................... 58

حفصه بنت حمدون الحجاریه ..................... 61

أنس القلوب .................................. 63

مریم بنت یعقوب الأنصاریه ..................... 67

3-4 شاعران قرن پنجم ......................... 70

الغسانیه البجانیه ........................... 71

زینت المریه ................................. 74

اعتماد الرمیكیه ............................. 75

بشینه بنت المعتمد ........................... 78

العبادیه .................................... 84

غایه المنی .................................. 86

ام الكرام بنت المعتصم بن صمادح .............. 88

أمه العزیز................................... 90

صفیه بنت عبدالله الرّیی.......................... 92

ام العلا بنت یوسف ............................ 93

ولاده بنت المستكفی............................ 96

مهجه بنت التیانی القرطبیه .................. 104

عتبه ....................................... 105

4-4 شاعران قرن ششم و هفتم .................. 106

حفصه بنت الحاج الركونیه .................... 107

حمده بنت زیاد بن بقی العوفی ................ 118

نزهون بنت القلاعی غرناطیه ................... 122

شلبیه الأندلسیه ............................. 129

هندكنیز أبی محمد عبدالله بن مسلمه الشاطبی ..... 132

أسماء العامریه ............................. 133

أم الهناء بنت القاضی ....................... 134

قسمونه بنت اسماعیل الیهودی ................. 135

ام السعد بنت عصام الحمیری .................. 137

سلمی بنت القراطیسی ......................... 138

كلید تمركز زنان شاعر اندلس ................. 140

نتیجه گیری.................................. 142

فهرست منابع و مآخذ ......................... 148

چكیده عربی ................................. 156

چكیده انگلیسی............................... 157