بررسی تطبیقی شبه جمله در دستور زبان فارسی و عربی

           مطالعات وفعالیت ­های تطبیقی در ایران سابقه ­ی زیادی ندارد. اما اخیراً محققان ادبی در زمینه ­های گوناگون از جمله در حیطه­ ی ­ادبیات به این­گونه پژوهش ­ها اقبال نموده ­اند. سعی این پایان­ نامه نیز برآن است تا با تطبیق شبه ­جمله یا صوت در عربی و فارسی، گامی دیگر در این عرصه بردارد. به همین منظور در ابتدا به مطالعه ­ی ادبیات تطبیقی، تعاریف، انواع مکاتب، کارکرد و فواید آن پرداختیم تا از رهگذر آن بیش­تر با این سبک نوظهور آشنا شویم. سپس دستور و زبان فارسی، سابقه­ی نگارش کتب دستوری، انواع کلمه و انواع نقش­های موجود در دستور سنتی و جدید را بیان کردیم و به این نتیجه رسیدیم که؛ در دستور سنتی و جدید نقش­ هایی وجود دارد که از لحاظ عمل­کرد و معنا یکسان هستند اما با نام مختلف از آن­ها یاد می­شود. پس از مطالعه ­ی دستور و زبان عربی و پیشینه ­ی آن­، انواع اسم ­ها و نقش­هایی را که معادل­ معنایی شبه­جمله­ی فارسی است ، بیان شد. نقش­هایی مانند:اسم­فعل، مفعول­مطلق با عامل محذوف، منادی، اغراء و تحذیر، حروف تنبیه، ردع ، جواب، مشبهة بالفعل و تحضیض ، با نمونه­هایی عمدتاً از قرآن و نهج­البلاغه ذکر گردید. در زبان عربی به جارومجرور و ظرف و مضاف الیهی که  گاهی وابسته به فعل و یا شبه فعل هستند و گاهی در جمله دارای نقش نحوی مستقل می­باشند عنوان «شبه جمله» اطلاق می­شود در حالی که این شبه­­ جمله از لحاظ معنایی با مقوله­ ی شبه­­ جمله­ ی فارسی که بیان­گر عواطف واحساسات گوینده­ است و دارای ساختارهای معنایی متعددی است کاملاً متفاوت می­باشد. در نتیجه از لحاظ کارکرد معنایی و جایگاه دستوری نمی­توان برای شبه­ جمله در دو زبان ، وجوه اشتراکی قائل شد و برای ترجمه­ ی شبه­ جمله فارسی به عربی باید از کلمات و ساختارهای دیگری بجز شبه ­جمله ­ی فارسی کمک گرفت.

واژگان کلیدی: ادبیات تطبیقی، دستور زبان فارسی، دستور زبان عربی، شبه جمله

فهرست مطالب:

فصل اول: طرح پژوهش

تعریف مساله و بیان ضرورت انجام پژوهش............... 2 

سابقه انجام پژوهش.................................. 3

فرضیه های پژوهش.................................... 4

اهداف پژوهش........................................ 4

روش انجام پژوهش.................................... 5

فصل دوم: ادبیات تطبیقی

مقدمه.............................................. 6

2-1ادبیات تطبیقی................................... 6

2-2 تسمیه‌ی ادبیات تطبیقی........................... 8

2-3تاریخچه‌ی ادبیات تطبیقی.......................... 9

2-4 مکاتب ادبیات تطبیقی........................... 10

2-4-1 مکتب فرانسه................................. 10

2-4-2 مکتب آمریکا................................. 11

2-5 حیطه‌ی کارکرد ادبیات تطبیقی.................... 12

2-6فوائد ادبیات تطبیقی............................ 13

2-7ادبیات تطبیقی درایران.......................... 13

2-8 ادبیات ترجمه.................................. 16

فصل سوم: دستور زبان فارسی و عربی

3-1 زبان و دستور زبان عربی........................ 20

3-2 زبان و دستور زبان فارسی....................... 21

3-3 سیر تحول زبان شناسی نوین...................... 25

3-4 اقسام كلمه.................................... 28

3-5 انواع نقش .................................... 36

فصل چهارم: شبه جمله

4-1 پیشینه اصطلاح جمله در نزد نحویان............... 41

4-1-1 تعریف جمله:................................. 42

4-1-2جمله‌ی ساده:.................................. 42

4-1-3جمله‌ی مرکب................................... 44

4-1-4انواع جمله‌ی مرکب............................. 44

4-1-5 جمله‌های استثنایی............................ 45

4-2 تاریخچه‌ی صوت یا شبه جمله در فارسی............. 46

4-2-1 اصوات در ایران باستان:...................... 46

4-2-2 صوت یا شبه جمله؟............................ 47

4-2-3 تفاوت صوت با اسم صوت .......................47

4-2-4 تعاریف شبه­جمله................ .............48 

4-2-5 شبه جمله در دستور وابستگی................... 48

4-2-6 شبه جمله در دستور گشتاری.................... 51

4-3 مختصات کلی شبه جملات (صوت)..................... 52

4-3-1 ساختار آوایی................................ 53

4-3-2ساختارمعنایی................................. 53

4-3-3ساختارنحوی................................... 61

4-4 شبه جمله در عربی.............................. 62

4-5 اسم فعل در عربی............................... 64

4-5-1 مختصات کلی اسم فعل.......................... 65

4-5-2 مختصات ساختاری اسم فعل...................... 65

قیاسی............................................. 66

منقول............................................. 66

مرتجل:............................................ 66

3-5-4 اسم فعل از نظر زمان......................... 66

ماضی:............................................. 67

مضارع:............................................ 68

امر:.............................................. 70

4-5-4 ویژگی‌های کلی اسم فعل ها..................... 76

4-6 مفعول مطلق.................................... 79

4-6-1 اقسام مفعول مطلق............................ 80

4-6-2 عامل مفعول مطلق............................. 81

4-6-3 حذف عامل مفعول مطلق......................... 82

4-7 تحذیر......................................... 84

4-8 إغراء......................................... 86

4-9 منادی......................................... 88

4-9-1 اعراب منادی................................. 88

4-9-2استغاثه...................................... 90

4-9-3 ندبه........................................ 90

4-10 حروف......................................... 91

4-10-1 حروف تحضیض(برانگیختن)...................... 91

4-10-2 حرف ردع.................................... 92

4-10-3 حروف تنبیه................................. 92

4-10-4 حروف مشبهة بالفعل.......................... 93

4-10-5 حروف جواب.................................. 93

فصل پنجم: نتیجه گیری

نتایج............................................. 95

منابع............................................. 99

پیوست............................................ 108