بررسی تأثیر تراکم های مختلف کشت گندم در شرایط دیم بر روی تغییرات مورفولوژیک عملکرد و اجزای عملکرد  و شناخت تراکم مطلوب

برای بررسی تأثیر تراکم های مختلف کشت گندم در شرایط دیم بر روی تغییرات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد و شناخت تراکم مطلوب بر روی دو رقم گندم کوهدشت و دهدشت آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار و در 4 تکرار در شهرستان گچساران ، در مرکز آموزش کشاورزی امامزاده جعفر در سال زراعی 91-90 به مرحله اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایشی عبارت بودند از فاکتور A، ارقام گندم دیم (دهدشت و کوهدشت) و فاکتور B ، تراکم در 6 سطح (50 و 100 و 200 و 300 و 400 و 500 ) در متر مربع. نتایج تجزیه واریانس بر روی صفات مورد بررسی نشان داد که دو رقم دهدشت و کوهدشت از نظر طول سنبله، در سطح احتمال یک درصد و در صفت عرض پهنک برگ در سطح احتمال پنج درصد با هم اختلاف معنی دار آماری دارند. همچنین اثر سطوح مختلف تراکم بذر بر طول سنبله، عرض پهنک برگ، طول ساقه و طول پهنک برگ معنی دار نبود. اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم مورد استفاده بر طول پهنک برگ در سطح احتمال آماری یک درصد معنی دار بود. همچنین نتایج جدول تجزیه واریانس نیز نشان داد که دو رقم گندم دهدشت و کوهدشت از نظر ضریب پنجه، تعداد بوته خشک شده در متر مربع و وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد و در صفات ضریب پنجه غیر مثمر، تعداد دانه در سنبله، وزن کاه و ارتفاع بوته در سطح احتمال پنج درصد با هم اختلاف معنی دار آماری دارند. همچنین ارقام مورد استفاده از نظر ضریب سنبله بارور، عملکرد دانه در مترمربع، عملکرد تک بوته، وزن سنبله با کاه، وزن دانه در متر مربع و تعداد دانه در متر مربع و عملکرد دانه در هکتار، با هم تفاوتی نداشتند.

    همچنین اثر سطوح مختلف تراکم بذر بر ضریب پنجه مثمر، ضریب پنجه غیر مثمر و  وزن کاه در سطح احتمال پنج درصد و تعداد بوته خشک شده در متر مربع در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده و بر سایر صفات تاثیر معنی داری نداشت.

    اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم مورد استفاده بر ارتفاع بوته و تعداد بوته خشک شده در متر مربع  تاثیر معنی داری داشت. درهر دو رقم بیشترین عملکرد مربوط به تراکم 500 بوته در متر مربع بود. با افزایش تراکم دانه در هر دو رقم تعدا پنجه مثمر، وزن هزار دانه کاهش یافت.

 کلمات کلیدی: گندم، تراکم، شرایط دیم، عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیک

فهرست مطالب

چکیده.......................................................................................................................................................1

مقدمه........................................................................................................................................................ 2

فصل اول: کلیات

1-1- تاریخچه........................................................................................................................................ 5

1-2- سطح زیر کشت و تولیدات ................................................................................................... 5

1-3- اهمیت و دانۀ غلات از نظر غذایی........................................................................................ 6

1- 3-1- دانه (میوه)............................................................................................................................ 6

1-3-2- لایه آلئورون........................................................................................................................... 7

1-3-3- آندوسپرم .............................................................................................................................. 7

1-3-4- جنین ..................................................................................................................................... 7

1-4- رشد و نمو غلات....................................................................................................................... 7

1-4-1- جوانه زدن.............................................................................................................................. 7

1-4-2- پنجه زنی................................................................................................................................ 9

1-4-3- تشکیل ساقه (ساقه رفتن )............................................................................................ 14

1-4-4- مرحله سنبله رفتن (خوشه رفتن)............................................................................... 15

1-4-5- مرحله گل دادن و باروری................................................................................................ 16

1-4-6- مرحله تشکیل و رسیدن دانه......................................................................................... 17

1-4-7-  ورس (خوابیدگی غلات)................................................................................................ 18

1-5- اهمیت اقتصادی گندم.......................................................................................................... 18

1-6- نواحی کشت گندم در دنیا................................................................................................... 19

1-7- تقسیم بندی گندم بر مبنای خصوصیات ژنتیكی...................................................19  

1-7-1- گندمهای تک دانه یا Einkorn (دیپلوئید)............................................................. 20

1-7-2- گندمهای جفت دانه (تتراپلوئید)................................................................................... 20

1-7-3- گندمهای معمولی یا نان (دهگزاپلوئید)....................................................................... 20

1-8- ترکیب شیمیایی و ارزش غذایی دانه گندم:.....................................................................20   

1-8-1- کربوهیدرات........................................................................................................................ 20

1-8-2- مواد پروتئینی..................................................................................................................... 21

1-8-3- مواد چربی........................................................................................................................... 21

1-8-4- مواد سلولزی....................................................................................................................... 21

1-8-5- مواد معدنی......................................................................................................................... 21

1-8-6- ویتامین ها........................................................................................................................... 22

1-9- دانه گندم.................................................................................................................................. 22

1-9-1- خفتگی بذر (خواب بذر).................................................................................................. 22

1-10- تراکم بوته ها........................................................................................................................ 22

1-10-1 تراکم و ساقه های حامل سنبله گندم....................................................................... 24

1-11- گروه های گندم و واکنش به عوامل محیطی............................................................. 25

1-11-1- گندم و واکنش به نور و حرارت ........................................................................... ....25

1-11-2رطوبت................................................................................................................................. 25

1-11-3- خاک................................................................................................................................... 26

1-11-4- تناوب زراعی.................................................................................................................... 26

1-11-5- کود..................................................................................................................................... 27

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده............................................................................................ 29

 فصل سوم: مواد و روشها

3-1- مواد و روشها............................................................................................................................ 35

3-1-1- انواع مشخصات محل آزمایش........................................................................................ 36

3-1-2روش های اندازه گیری........................................................................................................ 37

3-2- خصوصیات خاک.................................................................................................................... 40

3-3- مشخصات ارقام........................................................................................................................ 41

3-4- عملیات داشت......................................................................................................................... 41

3-4-1- مبارزه با آفات و بیماریها................................................................................................. 41

3-5. عملیات برداشت....................................................................................................................... 42

3-6- اندازه گیری ............................................................................................................................. 44

....................................................................................................................... 3-6-1. وزن کاه با سنبله...... 45

3-6-2. وزن کاه...... 45

3-6-3. ارتفاع گیاه............................................................................................................................. 45

3-6-4. بوته های خشك شده........................................................................................................ 45

 3-7. اندازه گیری شاخص برداشت...... 45

 3-8. اندازه گیری صفات...... 46

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1 نتایج و بحث............................................................................................................................... 48

4 –2 - اثر سطوح مختلف تراکم بذر بر صفات مورد بررسی قبل از تنش....................... 49

4–3- اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر صفات مورد بررسی................. 50

4–4 - اثر ارقام مختلف بر صفات مورد بررسی بعد از تنش................................................. 52

4–5- اثر ارقام مختلف بر میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش.................................. 53

4–6- اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر صفات مورد بررسی.................. 58

نتیجه گیری ........................................................................................................................................ 70

پیشنهادات............................................................................................................................................ 72

منابع....................................................................................................................................................... 73

فهرست جداول

جدول 1-1 سطح زیر کشت، میانگین محصول در هکتار.......................................................... 5......

جدول 1-2  وضعیت جهانی غلات................................................................................................... 6......

جدول 1-3 ویتامینهای دانه گندم  ........................................................................................... ..22......

جدول 3-1 خصوصیات خاک ........................................................................................................ 40......

جدول شماره3-2 جمع عملكرد تراكم ها در 4 تكرار هیجده متری به كیلوگرم............ 42

جدول شماره 3-3 میزان بارندگی درسالهای 90-71 درشهرستان گچساران................... 46

جدول4-1. تجزیه واریانس صفات مورد بررسی قبل از تنش...... 48

جدول4-2. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی قبل از تنش  به روش دانکن در

 ارقام مختلف....................................................................................................................................... 49

.جدول (4-3).مقایسه میانگین صفات مورد بررسی قبل از تنش به روش دانکن در

 تراکم های مختلف............................................................................................................................ 49

.............. جدول(4-4) مقایسه میانگین صفات مورد بررسی قبل از تنش به روش دانکن در

تراکم های مختلف و ارقام مختلف................................................................................................. 51

..................................................... جدول(4-5) تجزیه واریانس صفات مورد بررسی بعد از تنش...... 52

.................................................... جدول (4-6).تجزیه واریانس صفات مورد بررسی بعد از تنش...... 53

جدول (4-7) مقایسه میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش  به روش دانکن در ارقام

 مختلف.................................................................................................................................................. 53

جدول (4-8) مقایسه میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش  به روش دانکن در

 ارقام مختلف....................................................................................................................................... 54

جدول (4-9)مقایسه میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش به روش دانکن در

تراکم های مختلف.............................................................................................................................. 55

جدول (4-10) مقایسه میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش به روش دانکن در

تراکم های مختلف.............................................................................................................................. 56

جدول(4-11) مقایسه میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش به روش دانکن در

تراکم های مختلف و ارقام مختلف................................................................................................. 59......

ادامه جدول (4-11) مقایسه میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش به روش دانکن

در تراکم های مختلف و ارقام مختلف........................................................................................... 69

جدول (4-12) تراکم بوته و بوته های تلف شده باقیمانده و درصد بوته های باقیمانده میزان عملکرد در هکتار پس از استرس رطوبتی ................................................................................................................................................. 70

فهرست شکل

شكل 1-1 یاخته  های اسکوتلم (Bilteanu et al 1983).......................................................... 8

شكل 1-2 طرح سه بعدی یاخته های آغازین وبخش های انتهائی جوانه (Wheat and wheat improvement1987)   8

شكل 1-3 تشکیل پرایموردیای منطقه زیر بخش انتهائی جوانه  17  (Wheat and wheat improvement1987)       9

................................................. شکل 1-4 شمای پنجه زنی درگندم ( 1984 Ceapoiu et al )...... 11

شکل 1-5 مریستم رویشی در حالت جنینی ( 1) و مراحل مختلف رشد......................... 12

.................................... شکل 1-6 مراحل رشد و نمو گندم بر اساس روش فیکس – کوپرمن...... 13

.................................................................... شکل 1-7  مدل و رشد و نمو گندم (Geisler1988)...... 14

....................................... شکل1-8 ویژگیهای برگ غلات دانه ریز(Neal C.Stoskopf 1981 )...... 15

.......................................................................... شکل 1-9 سنبلچه گندم (1984 Ceapoiu et al)...... 16

...................................................................... شکل 1-10 گل گندم (Neal C.Stoskopf 1981 )...... 16

شکل 1-11 شدت روند انتقال مواد فتوسنتز شده و فعالیت اندامهای مختلف یک غله (Geisler1988)          18

........................................................................................................................ شکل 3-1 مرحله کاشت...... 38

شکل 3-2 مرحله سبز شدن در حال به ساقه رفتن................................................................ 38

شکل 3-3  مرحله در حال ظهور سنبله دهی در رقم گندم دیم دهدشت....................... 39

شکل 3-4 مرحله سنبله دهی رقم گندم دیم دهدشت......................................................... 40

شکل 3-5 مرحله سنبله دهی رقم گندم دیم کوهدشت....................................................... 40

شکل شماره 3-6 مرحله رسیدن دانه دهدشت تراکم 400 تیمار 1 تکرار 1................... 43

شکل شماره 3-7 مرحله رسیدن دانه کوهدشت تراکم 50 تیمار 1 تکرار 1................... 43

شکل شماره 3-8 مرحله رسیدن دانه کوهدشت تراکم 500 تیمار 2 تکرار 3................. 44   

فهرست نمودار

 نمودار 1-1 تاثیر مجموعه درجات حرارت دریافتی از کاشت تا ابتدای یخبندان زمستان بروی میزان تراکم سنبله به هنگام برداشت (Ceapoiu et al 1984)..................................................................................................................... 24

نمودار 1-2 تأثیر کمبود آب در مراحل گل دادن و رسیدن بر روی عملکرد گندم

 (Ceapoiu et al 1984).................................................................................................................... 26......

نمودار (4-1) اثر ارقام مختلف بر روی صفات مورد بررسی قبل از تنش........................... 49......

نمودار (4-2) اثر سطوح مختلف  تراکم بذر بر روی صفات مورد بررسی قبل از تنش.. 50......

نمودار (4-3) اثر سطوح مختلف  تراکم بذر و نوع رقم برعرض سنبله، ضریب پنجه دهی

 و عرض پهنک برگ.......................................................................................................................... 51......

نمودار (4-4) اثرمتقابل سطوح مختلف  تراکم بذر و نوع رقم بر طول سنبله، طول پهنک برگ

 و طول ساقه........................................................................................................................................ 52......

نمودار (4-5) اثر ارقام مختلف بر روی صفات مورد بررسی بعد از تنش............................ 54......

نمودار (4-6) اثر ارقام مختلف بر روی صفات مورد بررسی بعد از تنش............................ 55......

نمودار (4-7) اثر سطوح مختلف  تراکم بذر بر روی صفات مورد بررسی بعد از تنش... 56......

نمودار (4-8) اثر سطوح مختلف  تراکم بذر بر وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و عملکرد تک

 بوته........................................................................................................................................................ 57......

نمودار (4-9) اثر سطوح مختلف  تراکم بذر بر وزن سنبله با کاه، وزن کاه و تعداد

 دانه در سنبله..................................................................................................................................... 57......

نمودار (4-10) اثر سطوح مختلف  تراکم بذر بر تعداد دانه و عملکرد دانه....................... 58......

نمودار (4-11) اثرمتقابل‌سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر‌ضریب‌پنجه در‌متر‌مربع 59......

نمودار (4-12) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ضریب پنجه مثمر در

متر مربع................................................................................................................................................ 59......

نمودار (4-13) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ضریب ساقه مثمر در

متر مربع................................................................................................................................................ 60......

نمودار (4-14) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ضریب سنبله بارور در

 متر مربع............................................................................................................................................... 61......

نمودار (4-15) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ضریب پنجه غیر مثمر در

 متر مربع............................................................................................................................................... 61......

نمودار (4-16) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ضریب ساقه غیر مثمر در

متر مربع................................................................................................................................................ 62......

نمودار (4-17) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ضریب سنبله غیر بارور

 در متر مربع......................................................................................................................................... 62......

نمودار (4-18) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر وزن هزار دانه بر حسب

گرم.......................................................................................................................................................... 63......

نمودار (4-19) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم عملکرد دانه بر حسب

گرم در متر مربع................................................................................................................................. 63......

نمودار (4-20) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر عملکرد دانه بر

حسب کیلوگرم در هکتار.................................................................................................................. 64......

نمودار (4-21) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر عملکرد تک بوته بر

 حسب گرم درمتر مربع.................................................................................................................... 64......

نمودار (4-22) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر وزن سنبله با کاه بر

 حسب گرم درمتر مربع.................................................................................................................... 65......

نمودار (4-23) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر وزن کاه بر حسب گرم در

متر مربع................................................................................................................................................ 65......

نمودار (4-24) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر وزن دانه بر حسب گرم

 درمتر مربع........................................................................................................................................... 66......

نمودار (4-25) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر تعداد دانه در سنبله

درمتر مربع............................................................................................................................................ 66......

نمودار (4-26) اثرمتقابل‌سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر تعداد دانه درمتر مربع 67......

نمودار (4-27) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر تعداد بوته خشک شده

درمتر مربع............................................................................................................................................ 67......

نمودار (4-28) اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر ارتفاع بوته بر حسب

 سانتیمتر.............................................................................................................................................. 68......