بهره وری

فصل اول

ادبیات موضوعی

فصل دوم

مبانی تئوریك

فصل سوم

پیشینة تحقیق

فصل چهارم

روش نمونه‌گیری و برآورد موجودی سرمایه 

 فصل پنجم

برآورد مدلها و نتیجه‌گیری و پیشنهادها

در فصل اول ادبیات موضوعی مورد بررسی قرار می گیرد كه تعریف بهره وری و معرفی شاخصهای بهره وری در بخش (1-1) مورد بحث قرار گرفته است. در بخش (1-2) مفهوم دستمزد مورد بررسی قرار گرفته است. بخش (1-3 ) به اهمیت و مفاهیم فناوری اطلاعات و مسیر تحولات كامپیوتر و اینترنت اختصاص داده شده است و در انتها و بخش (1-4 ) به خلاصه ای از وضعیت فناوری اطلاعات در ایران وجهان پرداخته شده است .

1-1- بهره وری

امروزه وجود رقابتهای جهانی و سیر پر شتاب تكنولوژی برای تسخیر بازار یك سو و محدودیت منابع طبیعی از سوی دیگر ، ضرورت توجه به بهره وری را برای همگان روشن ساخته است . اینك سیاستگذاران و مدیران « بهبود بهره‌وری » را گاه به عنوان ابزار و گاه به عنوان هدف مورد توجه قرار می‌دهند.

جمیع اختراعات و ابداعات بشر ابتدائی ترین ابزار كار در اعصار بدوی گرفته تا پیچیده ترین تجهیزات مكانیكی و الكتریكی زمان حاضر، متأثر از همین تمایل و اشتیاق به بهره وری افزونتر بوده است.[1]

یكی از مهمترین اهداف بهر وری ، افزایش مطلوبیت زندگی ، رفاه بیشتر ،آرامش و آسایش انسانهاست كه امروزه یكی از اهداف كشورها می باشد . همانطور كه گفته شد ، امروزه در اقتصاد كلیه كشورها ، چه توسعه یافته و چه توسعه نیافته ، توجه به افزایش بهره وری امری ضروری تلقی می شود ، زیرا كشورها می توانند با استفادة بهینه از منابع كمیاب ، كالاهایی با كیفیت بالا و قدرت رقابتی بیشتر تولید كنند و این خود باعث رفاه و آسایش افراد جامعه می‌شود ، زیرا  كشورها می توانند با استفادة بهنیه از منابع كمیاب ، كالاهایی با كیفیت بالا و قدرت رقابتی بیشتر تولید كنند و این خود باعث رفاه و آسایش افراد جامعه می شود. به همین دلیل برخی  از كشورها ، سرمایه گذاری های عظیم و گسترده ای را برای ارتقاء و گسترش آن در تمام سطوح جامعه انجام داده و از این طریق به درجات بالایی از رشد و توسعه دست یافته‌اند.

1-1-1- تعریف بهره وری

كلمة « بهره وری » معادل فارسی انتخاب شده برای لغت «productivity » می‌باشد. تعاریف متعددی برای بهره وری صورت گرفته است كه  به مرور زمان دستخوش تغییرات شده است .

اولین بار این واژه در آثار قدما ، بخصوص در اثری از آگریكولا (Agricola ) به نام (De-Re-Metadlical ) عنوان شده است . اما در قرن هیجدهم فیزیوكراتهایی همچون كوئیزنی (Quesnay ) در سال 1766 و لنیزه (Li-Littre )  در سال 1883 به این واژه مفهوم قدرت تولید كردن اطلاق كردند. [2]                                    

در مباحث اقتصادی ، بخصوص بهره وری نیروی كار ، در نظریات « تقسیم كار » آدام اسمیت ، برای اولین به چشم می خورد . كه اسمیت معتقد بود كه با تقسیم كار می توان تولید نهایی نیروی كار را  را افزایش داد .

- تعریف قدرت تقلید كردن در فرهنگ لاروس تاسال 1949 مشاهده شده است . اما از اوایل قرن بیستم اقتصاد دانان به این واژه مفهوم جدیدی را بخشیدند كه عبارت است از « رابطة قابل سنجش بین تولید و عوامل تولید»[3].

- منوچهر فرهنگ ، در  فرهنگ لغت اقتصادی ، این كلمه را به قدرت تولید ، قابلیت تولید و مولویت و بهره وری ترجمه كرده است . و همچنین مرتضی قره باغیان در فرهنگ اقتصاد و بازرگانی ، بهره وری را « رابطة میان تولید كالا و خدمات با عوامل تولید مورد استفاده در تولید آن كالا و خدمات تعریف می كند» و می گوید كه ، بهره وری هر عامل تولید معمولاً برابر است به نسبت تغییر در عامل تولید به تغییر در تولید با استفاده از شاخص عددی .

در ساده ترین تعریفی كه از بهره وری صورت گرفته است ، بهره وری را نسبت داده به ستانده تعریف كرده اند :                          

این تعریف در اكثر كتابهایی كه در مورد بهره وری صحبت می كنند به كار گرفته شده است. تعاریف دیگری نیز از بهره وری صورت گرفته كه به صورت زیر می توان بیان كرد:[4]

- در سال 1950 سازمان همكاری اقتصادی اروپایی[5] (OECD ) :« بهره وری را خارج قسمت بازده به یكی از عوامل تولید تعریف می كند. بدین ترتیب می توان از بهره وری سرمایه، بهره‌وری سرمایه‌گذاری،  بهره وری مواد خام ، بسته به اینكه بازده در ارتباط با سرمایه و  سرمایه گذاری ، یا مواد خام ، و غیره مورد بررسی قرار گیرد، نام برد »

-  اشتانیز (P.O.Stenier ) : «بهره وری را معیار عملكرد و یا قدرت و توان موجود در تولید كالا و خدمات تعریف می كند».

- سیگل (Sigle ) : « مجموعه نسبتهای بازده به داده ».

- ماندن (Mundel ) : «بهره وری به مفهوم نسبت بین بازده تولید به واحد منابع مصرف شده است كه با یك نسبت مشابه به  دورة پایه مقایسه می شود و به كار می رود. بهره وری برابر است با خارج قسمت خروجی ( میزان تولید) بریكی ( یا همه ) از عوامل تولید ».

- دیویس (Davis ):«تغییر بدست آمده در شكل محصول درازاء منابع مصرف شده ».

- فابریكانت (Fabricant ) : « یك نسبت همیشگی بین خروجی به ورودی ».

- سومانت( Sumanth ): « یك نسبت بین خروجی ملموس و ورودی ملموس».

- ایسترفیلد (T.E.Eeasterfield) :« بهره وری را نسبت بازدة سیستم تولیدی به مقداری كه از یك یا چند عامل تولیدی به كار گرفته شد است را بیان می كند ».

- ژان  فورایسته ( Fourastie) : او به مقوله انسانی واجتماعی بهره وری اهمیت می دهدو هدف اصلی از بالاتر بودن بهره وری را كم كردن قیمت فروش ، افزایش قدرت خرید مزد بگیران ، ارتقاء سطح زندگی و تسریع و پیشرفت اجتماعی می داند نه فقط بهبود موقعیت اقتصادی فنی بنگاههای تجاری و افزایش فاصله بین قیمت فروش و هزینه تولید و مالاً منافع بیشتر.

- تعریف سازمان بین المللی كار[6](ILO) : سازمان بین المللی كار بهره وری را این طور بیان می كند كه « معیار برای بخش بهره وری ، نسبت تركیب عوامل اصلی تولید یعنی : زمین سرمایه ، نیروی كار و سازماندهی  بر محصولات است».

- مركز بهره وری ژاپن [7] (JPC) : این مركز بهره وری را به صورت زیر تعریف می كند : « به حداكثر رساندن استفاده از منابع ، نیروی انسانی ،تسهیلات و غیره به طریق علمی . كاهش هزینه های تولید ، گسترش بازارها ، افزایش اشتغال و كوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود معیارهای زندگی ،آنگونه كه به سود كارگر ، مدیریت و عموم مصرف كنندگان باشد.».

- سازمان بهره وری آسیایی [8](APO) : « بهره‌وری یك رابطه با یك مقایسه ارزشی میان مقدار كالا و خدمات تولید شده و مقدار منابع به كاررفته جهت تولید كالاها می باشد كه به صورت یك نسبت توضیح داده می شود.»

- آژانس بهره‌وری اروپا[9](EPA): این آژانس معتقد است كه بهره وری عبارت است از :

الف : بهره وری ، درجة استفاده مؤثر از هر یك از عوامل تولید است.

ب : بهره وری دردرجة اول یك دیدگاه فكری است كه همواره سعی دارد ، آنچه را كه در حال حاضر موجود است بهبود بخشد. بهره وری مبتنی بر این ایده و نظر است كه انسان می تواند فعالیتهایش را هر روز بهتر از پیش به انجام رساند. علاوه بر آن بهره وری مستلزم آن است كه به طور پیوسته تلاشهایی در راه انطباق فعالیتهای اقتصادی با شرایط دائماً در حال تغییر و همچنین تلاشهایی برای به كار گیری نظریه و روشهای جدید انجام گیرد».

سازمان بهره وری ملی ایران [10](NIPO) :« بهره وری یك فرهنگ ، یك نگرش عقلانی به كار و زندگی است كه هدف آن هوشمندانه تر كردن فعالیتها برای دستیابی به زندگی بهتر و متعالی است.»

[1] - ابطحی ، حسن و كاظمی ، بابك ، (1376 ) ، ص 3

[2] - حسین زاده ، علی ، (1380) ، ص 12

[3] - همان ، ص 13

[4] -این مدلها و شاخصها از پایان نامه علی حسین زاده اقتباس شده است . صص16-13

[5] - Organization for European Coopreation

1 - International Labor Organization

2 - Japan Productivity Center

3 - Asion Productivity Organization

4 - European Productivity Agency.

1- National Iran Productivity Organization