اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری شناختی-مؤلفه تفسیر و توجه بر علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی و اثر زنجیره‌ای این مؤلفه‌ها در افراد با اختلال
اختلال اضطراب اجتماعی با سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات مشخص می‌شود. افراد با اضطراب اجتماعی ترجیحاً به محرک‌های تهدیدکننده توجه می‌کنند و اطلاعات اجتماعی مبهم را منفی و تهدیدآمیز تفسیر می‌کنند. مطالعات اخیر تأیید نموده‌اند که سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در ایجاد و تداوم اختلال اضطراب اجتماعی نقش دارند. با این وجود، ارتباط بین سوگیری توجه و سوگیری تفسیر مبهم باقی مانده است. به منظور تعدیل این سوگیری‌های شناختی و آسیب‌پذیری متعاقب آن نسبت به اضطراب اجتماعی، پارادایم تعدیل سوگیری شناختی طراحی شده است. بر این مبنا، پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط سوگیری توجه و سوگیری تفسیر، اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری شناختی- مؤلفه تفسیر بر سوگیری توجه و برنامه تعدیل سوگیری شناختی-مؤلفه توجه بر سوگیری تفسیر در افراد با اضطراب اجتماعی را آزموده است. در نیل به این هدف، 80 فرد با اضطراب اجتماعی، به تصادف، در چهار گروه، گروه‌های تعدیل سوگیری (توجه یا تفسیر) و کنترل (توجه یا تفسیر) جای گرفتند. در برنامه تعدیل سوگیری توجه، شرکت‌کنندگان آزمایه پروب دات را تکمیل نمودند که پروب در مقایسه با چهره‌های انزجاری، همواره به دنبال چهره‌های خنثی ارائه می‌شد. شرکت‌کنندگان شرایط تعدیل تفسیر، پارادایم ارتباط کلمه-جمله را تکمیل نمودند که با انتخاب تفسیرهای خنثی بازخورد مثبت و با انتخاب تفسیرهای تهدیدآمیز بازخورد منفی دریافت می‌کردند. قبل و بعد از مداخله، سوگیری توجه، سوگیری تفسیر، علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی ارزیابی شد. نتایج، کاهش معنادار سوگیری توجه مرتبط با تهدید، سوگیری تفسیر، علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی را نشان داد. علاوه بر این، افراد گروه تعدیل توجه، تفسیرهای خنثای بیشتر و تفسیرهای منفی کمتری نسبت به پیش‌آزمون در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند. در حالی که درگروه تعدیل تفسیر، نمره پس‌آزمون سوگیری توجه نسبت به پیش‌آزمون تفاوت معناداری نداشت.
کلیدواژهها: اضطراب اجتماعی، فرآیند پردازش اطلاعات، سوگیری توجه، سوگیری تفسیر، برنامه تعدیل سوگیری شناختی.
فهرست مطالب
فصل اول:مقدمه
1-1- کلیات... 2
1-2- بیان مسأله. 6
1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش.... 9
1-4- اهداف پژوهش.... 12
1-5- تعریف مفهومی متغیرها12
1-5-1- اضطراب اجتماعی.. 12
1-5-2- ترس از ارزیابی منفی.. 13
1-5-3- سوگیری توجه. 13
1-5-4- سوگیری تفسیر. 13
1-6- تعریف عملیاتی متغیرها13
1-6-1- اضطراب اجتماعی.. 13
1-6-2- ترس از ارزیابی منفی.. 13
1-6-3- سوگیری توجه. 14
1-6-4- سوگیری تفسیر. 14
فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه
2-1- مبانی نظری.. 16
2-1-1- اختلال اضطراب اجتماعی.. 16
2-1-1-1- سیر و شیوع اختلال اضطراب اجتماعی.. 17
2-1-1-2- سبب شناسی اختلال اضطراب اجتماعی.. 18
2-1-1-2-1- عوامل زیستی.. 18
2-1-1-2-1- 1- ژنتیک.... 18
2-1-1-2-1-2- عصب زیست شناختی.. 19
2-1-1-2-2- عوامل سرشتی.. 19
2-1-1-2-2-1- بازداری رفتاری.. 19
2-1-1-2-3- عوامل محیطی.. 20
2-1-1-2-3-1- فرزندپروری.. 20
2-1-1-2-3-2- روابط دوستی با همسالان.. 21
2-1-1-2-3-4- سایر وقایع زندگی.. 22
2-1-1-2-4- رویکرد شناختی.. 23
2-1-1-2-4-1- مدل بک، امری و گرینبرگ (1985)23
2-1-1-2-4-2- مدل کلارک و ولز (1995)24
2-1-1-2-4-3- مدل رپی و هیمبرگ(1995)27
2-1-1-2-5- مدل هافمن و بارلو (2002)29
2-1-1-2-6- مدل رپی و اسپنس (2004)31
2-1-2- سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات در اضطراب اجتماعی.. 34
2-1-2-1- سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی.. 34
2-1-2-1-1- مؤلفه‌های سوگیری توجه. 35
2-1-2-1-2- مکانیزم سوگیری توجه. 36
2-1-2-1-2-1- مدل شناختی بک و کلارک (1997)36
2-1-2-1-2-2- مدل ویلیامز، واتز، مک‌لئود و متیوز (1997)37
2-1-2-1-2-3- مدل اهمن (1996)38
2-1-2-1-2-4- مدل ولز و متیوز (1994)38
2-1-2-1-2-5- مدل انگیزشی-شناختی موگ و بردلی (1998)39
2-1-2-1-2-6- نظریه کنترل توجه آیزنک، درخشان، سانتوس و کالوور (2007)40
2-1-2-1-2-7- مدل بار–هیم (2007)40
2-1-2-2- سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 41
2-2- پیشینه عملی.. 42
2-2-1- سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی.. 42
2-2-2- سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 45
2-2-3- برنامه تعدیل سوگیری شناختی.. 48
2-2-3-1- تعدیل سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی.. 48
2-2-3-2- تعدیل سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 50
2-2-4- تعامل سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی.. 53
2-3- فرضیه‌ها و سوالات پژوهش.... 56
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- طرح پژوهش.... 58
3-2- جامعه آماری.. 58
3-3- نمونه و روش نمونه‌گیری.. 59
3-4- ابزار پژوهش.... 59
3-4-1- پرسشنامه هراس اجتماعی(SPIN)59
3-4-2- پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (LSAS)60
3-4-3- فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (FNES-B)61
3-4-4- پرسشنامه افسردگی بک (BDI)61
3-4-5- آزمایه پروب دات... 62
3-4-6- پارادایم ارتباط کلمه-جمله(WSAP)64
3-5- روش اجرا65
3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات... 66
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش
4-1- آماره‌های توصیفی.. 68
4-1-1- آماره‌های توصیفی متغیر سن.. 68
4-1-2- آماره‌های توصیفی متغیر علائم اضطراب اجتماعی.. 69
4-1-3- آماره‌های توصیفی متغیر سطح اضطراب اجتماعی.. 70
4-1-4- آماره‌های توصیفی متغیر ترس از ارزیابی منفی.. 71
4-1-5- آماره‌های توصیفی متغیر سوگیری توجه. 72
4-1-6- آماره‌های توصیفی متغیر سوگیری تفسیر. 73
4-2- آزمون فرضیه‌ها و سوالات... 76
4-2-1- فرضیه اول.. 76
4-2-2- فرضیه دوم. 78
4-2-3- فرضیه سوم. 79
4-2-4- فرضیه چهارم. 81
4-2-5- سوال اول.. 82
4-2-6- سوال دوم. 83
4-2-7- سوال سوم. 84
4-2-8- سوال چهارم. 85
4-2-9- سوال پنجم.. 86
4-2-10- سوال ششم.. 88
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
5-1- تبیین یافته‌ها90
5-1-1- اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری تفسیر بر سوگیری تفسیر. 90
5-1-2- اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری تفسیر بر اضطراب اجتماعی
و ترس از ارزیابی منفی.. 93
5-1-3- اثربخشی برنامه اصلاح سوگیری توجه بر سوگیری توجه. 95
5-1-4- اثربخشی برنامه اصلاح سوگیری توجه بر اضطراب اجتماعی
و ترس از ارزیابی منفی.. 95
5-1-5- ارتباط مؤلفه‌های توجه و تفسیر برنامه تعدیل سوگیری شناختی.. 97
5-2- کاربردهای پژوهش.... 100
5-3- محدویت‌های پژوهش.... 101
5-4- پیشنهادات پژوهش.... 101
فهرست منابع
منابع فارسی.. 102
منابع انگلیسی.. 104
عنوان صفحه
پیوست
برگه اطلاعات و رضایت‌نامه پژوهش.... 113
پرسشنامه هراس اجتماعی کانور (2000)114
پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (1987)115
پرسشنامه ترس از ارزیابی منفی (1983)116
پرسشنامه افسردگی بک.... 117
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول 4-1- میانگین و انحراف معیار متغیر سن.. 68
جدول 4-2- میانگین و انحراف معیار متغیر علائم اضطراب اجتماعی.. 69
جدول 4-3- میانگین و انحراف معیار متغیر سطح اضطراب اجتماعی.. 70
جدول 4-4- میانگین و انحراف معیار متغیر ترس از ارزیابی منفی.. 71
جدول 4-5- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر منفی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 76
جدول 4-6- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر خنثی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 77
جدول 4-7- تحلیل کوواریانس سوگیری توجه در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 78
جدول 4-8- تحلیل کوواریانس علائم اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 80
جدول 4-9- تحلیل کوواریانس سطح اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 81
جدول 4-11- تحلیل کوواریانس سطح اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 83
جدول 4-12- تحلیل کوواریانس ترس از ارزیابی منفی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 84
جدول 4-13- تحلیل کوواریانس ترس از ارزیابی منفی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 85
جدول 4-14- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر خنثی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 86
جدول 4-15- تحلیل کوواریانس سوگیری تفسیر منفی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 86
جدول 4-16- تحلیل کوواریانس سوگیری توجه در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 88
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1- میانگین متغیر سوگیری توجه گروه‌های چهار گانه. 72
نمودار 4-2- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه آزمایش تعدیل تفسیر. 73
نمودار 4-4- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه کنترل تعدیل تفسیر. 74
نمودار 4-5- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه کنترل اصلاح توجه. 75
نمودار 4-6- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر منفی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 77
نمودار 4-7- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر خنثی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 78
نمودار 4-8- میانگین تعدیل شده سوگیری توجه در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 79
نمودار 4-9- میانگین تعدیل شده علائم اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 80
نمودار 4-10- میانگین تعدیل شده سطح اضطراب اجتماعی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 81
جدول 4-11- تحلیل کوواریانس علائم اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 82
نمودار 4-11- میانگین تعدیل شده علائم اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 82
نمودار 4-12- میانگین تعدیل شده سطح اضطراب اجتماعی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 83
نمودار 4-13- میانگین تعدیل شده ترس از ارزیابی منفی در شرایط تعدیل سوگیری تفسیر. 84
نمودار 4-14- میانگین تعدیل شده ترس از ارزیابی منفی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 85
نمودار 4-15- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر خنثی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 87
نمودار 4-16- میانگین تعدیل شده سوگیری تفسیر منفی در شرایط اصلاح سوگیری توجه. 87
فهرست شکل‌ها
عنوان صفحه
شکل 2-1- مدل کلارک و ولز (1995)27
شکل 2-2- مدل رپی و هیمبرگ (1995)28
شکل 2-3- مدل هافمن و بارلو (2004)30
شکل 2-4- مدل رپی و اسپنس (2004)33
